Các loại vắc xin COVID-19 và tác dụng phụ điển hình

Các loại vắc xin COVID-19 được cấp phép sử dụng hiện nay

     Bảng dưới đây cung cấp thông tin tổng quan về 21 loại vắc xin được cấp phép sử dụng cho tới thời điểm hiện tại trên toàn thế giới, được phân loại dựa trên cách thức hoạt động, kèm theo hiệu quả của chúng. Mỗi loại vắc xin sau đây đã được cấp phép sử dụng ở ít nhất một quốc gia.

Tên	Nhà sản xuất	Loại vắc xin	Tỷ lệ hiệu quả
BNT162b2	Pfizer-BioNTech (Hoa Kỳ)	mRNA	95%
mRNA-1273	Moderna (Hoa Kỳ)	mRNA	94,5%
TAK-919 *	Takeda (Nhật Bản)	mRNA	94,5%
Ad26.COV2.S	Janssen (Johnson & Johnson – Hoa Kỳ)	Véc tơ virut	66%
AZD1222 (Vaxzevria)	Oxford-AstraZeneca (Anh)	Véc tơ virut	81,3%
Covishield **	Viện huyết thanh Ấn Độ	Véc tơ virut	81,3%
Ad5-nCov	CanSino (Trung Quốc)	Véc tơ virut	65,28%
Sputnik V	Gamaleya (Nga)	Véc tơ virut	91,6%
Sputnik Light	Gamaleya (Nga)	Véc tơ virut	79,4%
Covaxin	Công nghệ sinh học Bharat (Ấn Độ)	Bất hoạt	80,6%
BBIBP-CorV	Sinopharm (Bắc Kinh – Trung Quốc)	Bất hoạt	79,34%
Bất hoạt (Vero Cell)	Sinopharm (Vũ Hán – Trung Quốc)	Bất hoạt	72,51%
CoronaVac	Sinovac (Trung Quốc)	Bất hoạt	50,38%
CoviVac (KoviVac)	Trung tâm Chumakov (Nga)	Bất hoạt	Không xác định
QazCovid-in (QazVac)	Kazakhstan RIBSP	Bất hoạt	Không xác định
Vắc xin SARS-CoV-2 (Tế bào Vero)	Minhai Biotechnology Co (Trung Quốc)	Bất hoạt	Không xác định
Vắc xin bất hoạt COVID-19 (COVIran Barekat)	Shifa Pharmed Industrial Co (Iran)	Bất hoạt	Không xác định
RBD-dimer	An Huy Zhifei Longcom (Trung Quốc)	Tiểu đơn vị protein	Không xác định
EpiVacCorona	FBRI (Nga)	Tiểu đơn vị protein	Không xác định
CIGB-66 (Abdala)	Trung tâm Kỹ thuật Di truyền và Công nghệ Sinh học (Cu Ba)	Tiểu đơn vị protein	92,28%
MVC-COV1901	Medigen (Đài Loan)	Tiểu đơn vị protein	Không xác định

* TAK-919 là vắc xin Moderna được sản xuất cho Nhật Bản.

** Covishield là vắc xin Oxford-AstraZeneca được sản xuất cho Ấn Độ.

Đối với Ad5-nCov (CanSino), Sputnik Light, Covaxin, CoronaVac (Sinovac) và CIGB-66 (Abdala), dữ liệu hiệu quả được báo cáo vẫn chưa được công bố trên một tạp chí được đánh giá ngang hàng.

Các tác dụng phụ thường gặp sau khi tiêm vắc xin

     Khi nỗ lực toàn cầu để sản xuất vắc xin có thể ngăn chặn đại dịch COVID-19 đang bùng phát phía trước, nhiều công trình tiếp tục nêu bật những đột phá phát triển trong nghiên cứu vắc xin và những lo ngại về an toàn.

     Vắc xin cho phép cơ thể xây dựng khả năng miễn dịch bằng cách kích hoạt các tế bào lympho T và B, các tế bào tương ứng nhận biết loại vi rút được nhắm mục tiêu và tạo ra các kháng thể để chống lại nó. Vắc xin không thể gây ra COVID-19 và không có vắc xin nào chứa một dạng vi rút hoàn chỉnh gây ra bệnh này.

     Trong khi cơ thể xây dựng khả năng miễn dịch, thì việc người được tiêm gặp các tác dụng phụ nhỏ là điều bình thường. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các tác dụng phụ thường gặp của vắc xin COVID-19 bao gồm:

• sốt
• mệt mỏi
• đau đầu
• nhức mỏi cơ thể
• ớn lạnh
• buồn nôn

     Một người cũng có thể gặp các tác dụng phụ xung quanh vị trí tiêm, thường là cánh tay trên. Chúng có thể bao gồm sưng, đau, đỏ, phát ban ngứa và các dạng kích ứng nhẹ khác.

Phản ứng dị ứng và phản vệ 

     Hiếm khi một người bị phản ứng dị ứng với một hoặc nhiều thành phần trong vắc xin. Những người bị dị ứng có thể xuất hiện phát ban, sưng tấy và các triệu chứng về đường hô hấp. Phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể dẫn đến sốc phản vệ, bao gồm huyết áp thấp, buồn nôn, khó thở và một số triệu chứng khác.

     Sốc phản vệ là một tác dụng phụ cực kỳ hiếm khi tiêm chủng. Theo CDC, khoảng 2–5 người trên mỗi triệu dân hoặc ít hơn 0,001% số người được tiêm chủng ở Mỹ đã bị sốc phản vệ sau đó.

     Phản ứng dị ứng với vắc xin mRNA đã được đặc biệt quan tâm, vì chúng chứa một chất hóa học, được gọi là polyethylene glycol (PEG), chưa từng được sử dụng trong vắc xin đã được phê duyệt trước đây. PEG có trong nhiều loại thuốc đôi khi gây ra phản vệ. Trong các loại vắc xin này, nó bao phủ phân tử mRNA và hỗ trợ sự xâm nhập vào tế bào.

     Dữ liệu cho thấy nguy cơ sốc phản vệ do tiêm vắc xin mRNA COVID-19 là rất thấp. Mặc dù vậy, CDC vẫn khuyến cáo rằng các nhà quản lý vắc xin tiến hành sàng lọc trước các phản ứng dị ứng cụ thể. Những loại vắc xin này an toàn cho những người bị dị ứng thông thường, chẳng hạn như với thức ăn, vật nuôi, các yếu tố môi trường, cao su và thuốc uống. CDC cũng khuyến cáo rằng bất kỳ ai đã có phản ứng dị ứng với một liều vắc xin thì không được tiêm liều thứ hai của cùng loại vắc xin đó.

Tần suất tác dụng phụ ở phụ nữ

     Các tác dụng phụ thường được báo cáo ở phụ nữ nhiều hơn nam giới. Một nghiên cứu của các nhà nghiên cứu CDC cho thấy rằng 78,7%  báo cáo về sự kiện bất lợi được gửi trong tháng đầu tiên tiêm chủng tại Hoa Kỳ liên quan đến phụ nữ. Một nghiên cứu khác quan sát thấy rằng phụ nữ chiếm 15 trên 16 trường hợp bị sốc phản vệ sau khi tiêm vắc xin.

Các tác dụng phụ tiềm ẩn cụ thể cho các loại vắc xin đang sử dụng tại Việt Nam

Pfizer-BioNTech và Moderna

      Vắc xin Pfizer-BioNTech và Moderna đều là vắc xin mRNA sử dụng hai liều cho một liệu trình. Đã có nhiều báo cáo các tác dụng phụ tương tự như trên, phổ biến sau liều thứ hai của mỗi loại.

     Những vắc xin COVID-19 này là những vắc xin đầu tiên được chấp thuận sử dụng cho người có tích hợp công nghệ mRNA. Do đó, có những lo ngại về ảnh hưởng lâu dài và nguy cơ thay đổi thông tin di truyền của cơ thể. Tuy nhiên, không chắc rằng vắc xin mRNA có thể thay đổi thông tin di truyền. mRNA trong vắc-xin không đi vào nhân tế bào (nơi lưu trữ DNA) và nó phân hủy khá nhanh trong cơ thể sau khi phục vụ mục đích của nó.

     Một số trường hợp làm giảm tiểu cầu đã được ghi nhận ở Mỹ sau khi chủng ngừa vắc xin Pfizer hoặc Moderna. Tuy nhiên, hiện tại không có bằng chứng nhân quả nào liên kết những trường hợp này với vắc-xin.

Oxford-AstraZeneca

     Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) và Cơ quan Y tế Đan Mạch đã quan sát thấy rằng vắc xin Oxford-AstraZeneca có liên quan đến các sự cố về cục máu đông. Trong số 5 triệu người được tiêm vắc xin này, đã có 30 trường hợp được báo cáo về cục máu đông. Một trường hợp ở Đan Mạch đã ghi nhận là tử vong (theo số liệu ở thời điểm nghiên cứu). Vào ngày 7 tháng 4 năm 2021, EMA kết luận rằng vắc xin Oxford-AstraZeneca phải mang cảnh báo TTS là một tác dụng phụ rất hiếm gặp.

     Nhiều quốc gia, bao gồm Đan Mạch, Na Uy, Đức và Pháp, ban đầu đã tạm dừng việc phân phối vắc xin Oxford-AstraZeneca COVID-19 như một biện pháp phòng ngừa trước các báo cáo ban đầu về cục máu đông. Vào ngày 14 tháng 4 năm 2021, Đan Mạch đã quyết định ngừng phân phối hoàn toàn loại vắc xin này. Vào ngày 15 tháng 4, Viện Y tế Công cộng Na Uy đã khuyến nghị ngừng phân phối cả Oxford-AstraZeneca và Janssen vắc xin trong nước, do nguy cơ tạo cục máu đông. Cả Đức và Pháp đã tiếp tục sử dụng vắc-xin Oxford-AstraZeneca COVID-19. Tuy nhiên, việc phân phối cuối cùng có thể bị tạm dừng hoàn toàn, vì EU đã không gia hạn đơn đặt hàng liều vắc xin Oxford-AstraZeneca sau tháng 6 năm 2021.

Sinopharm: Bắc Kinh và Vũ Hán

     Sinopharm đã sản xuất hai loại vắc xin, lần lượt được phát triển bởi Viện Sản phẩm Sinh học (Institute of Biological Products) ở Bắc Kinh và Vũ Hán. Dữ liệu thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 được công bố cho vắc xin BBIBP-CorV và vắc xin tế bào Vero bất hoạt cho thấy hầu hết các tác dụng phụ là tác dụng phụ thông thường và không có tác dụng phụ nào nghiêm trọng.

Sau khi tiêm vắc xin COVID-19, nếu bạn không có tác dụng phụ thì bạn có được bảo vệ không?

     Hàng triệu người trên toàn cầu đã được chủng ngừa COVID-19. Tuy nhiên, vẫn còn vô số câu hỏi liên quan đến hiệu quả của các loại vắc xin này. Một câu hỏi phổ biến là liệu có mối quan hệ giữa các tác dụng phụ quan sát được sau khi tiêm chủng và khả năng miễn dịch sau đó hay không.

     Giáo sư William Schaffner (chuyên ngành bệnh truyền nhiễm) tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt ở Nashville (Hoa Kỳ) tuyên bố rằng cả sự hiện diện và không có tác dụng phụ đều cho thấy khả năng miễn dịch của người được tiêm chủng. GS Schaffner nhấn mạnh: “Không có mối tương quan trực tiếp giữa tác dụng phụ và khả năng bảo vệ”. Bên cạnh đó, theo giáo sư Schaffner, một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc ức chế miễn dịch và một số loại thuốc được sử dụng trong điều trị ung thư, cũng có thể tác động tiêu cực đến hiệu quả của vắc-xin COVID-19.

Xét nghiệm kháng thể có thể cho chúng ta biết điều gì?

     Một số nhà khoa học đã gợi ý rằng xét nghiệm kháng thể có thể giúp đánh giá liệu vắc xin COVID-19 có thúc đẩy khả năng miễn dịch đối với loại virus này hay không. Tuy nhiên, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) gần đây đã đưa ra một tuyên bố rằng “không nên sử dụng các xét nghiệm kháng thể để đánh giá mức độ miễn dịch hoặc khả năng bảo vệ của một người khỏi COVID-19 vào bất kỳ lúc nào, đặc biệt là sau khi người đó được chủng ngừa COVID-19”.

     Mặc dù xét nghiệm kháng thể có vẻ là một cách hợp lý để xác định xem một người đã phát triển kháng thể đối với SARS-CoV-2 hay chưa, kết quả xét nghiệm dương tính không nhất thiết chỉ ra rằng một người sẽ không bị mắc COVID-19. FDA lo ngại rằng xét nghiệm kháng thể có thể dẫn đến một thái độ thoải mái hơn trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa chống lại sự lây nhiễm với loại virus này. Điều này có thể dẫn đến sự lây lan ngày càng tăng của SARS-CoV-2.

 Lược dịch

ThS. Trần Thế Huân

TLTK: https://www.medicalnewstoday.com/articles/global-covid-19-vaccine-summary-side-effects#Potential-side-effects-per-vaccine