Vai trò của cây thuốc trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19

Từ lâu, cây thuốc đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền văn hoá nhân loại. Thực vật đã là cơ sở cho các phương pháp điều trị y tế trong suốt lịch sử loài người, và y học cổ truyền được sử dụng rộng rãi cho đến ngày nay. Bên cạnh việc sử dụng cây thuốc để phòng chữa bệnh thì nó còn được xem là nguồn nguyên liệu để tổng hợp và bán tổng hợp thuốc.

COVID-19 là một bệnh do dòng coronavirus mới gây ra. “CO” viết tắt của corona, “VI” viết tắt của virus, “D” viết tắt của disease. (bệnh).  Các sinh vật nhỏ bé là tác nhân gây nên đại dịch toàn cầu với sức lây lan nhanh chóng và gây tử vong hàng loạt. Kể từ khi bùng phát dịch bệnh Coronavirus (Covid 19) do SARS-CoV-2 gây ra vào tháng 12 năm 2019, vẫn chưa có vắc xin hoặc thuốc kháng virus cụ thể nào để phòng ngừa hay điều trị bệnh này. Những người có hệ thống miễn dịch yếu như người già, trẻ em, những bệnh nhân có tiền sử nhiều bệnh nền như ung thư, suy thận, đái tháo đường… được coi là mục tiêu của virus Corona. Các nhà khoa học khắp thế giới đang khẩn trương tìm ra phương pháp phòng ngừa cũng như điều trị căn bệnh này bằng cách phát triển các loại thuốc kháng virus mới hoặc thay thế các loại thuốc kháng virus đã từng sử dụng. Việc tìm kiếm các hợp chất có nguồn gốc tự nhiên nhằm phòng ngừa và điều trị căn bệnh này có ý nghĩa chiến lược rất lớn và đầy hứa hẹn.

1. SARS-corona virus -2 và COVID-19

Coronavirus là virus bao bọc với hệ gen ARN sợi đơn chiều dương và với một nucleocapsid đối xứng xoắn ốc. Kích thước bộ gen của coronavirus khoảng từ 26 đến 32 kilo base pair, lớn nhất đối với virus RNA.

Coronavirus (còn được gọi là virus corona hay siêu vi corona) là một nhóm gồm các loại virus thuộc phân họ Coronavirinae trong Họ Coronaviridae, theo Bộ Nidovirales. Coronavirus gây bệnh ở các loài động vật có vú, bao gồm cả con người và chim. Ở người, virus gây nhiễm trùng đường hô hấp thường là nhẹ nhưng trong trường hợp ít gặp có thể gây tử vong. Tuy nhiên, hai con beta coronavirus đã gây nên hai đại dịch: SARS-CoV xuất hiện vào tháng 11 năm 2002 tại Quảng Đông, Trung Quốc và MERS-CoV năm 2012 tại Ả Rập Xê Út. Vào tháng 12 năm 2019, một loạt các trường hợp viêm phổi nặng xuất hiện ở Vũ Hán. Sau khi phân tích trình tự gen, các nhà khoa học đã kết luận rằng, nhiễm khuẩn đường hô hấp ở Vũ Hán gây ra do loài virus corona mới,  sau này đặt tên là (2019-nCoV). Virus mới này là thành viên thứ 7 của họ virus corona, được gọi là SARS-CoV-2 do tương đồng trên 70% với SARSCoV trong cấu tạo di truyền.

Hình 1. Cấu trúc của Virus SARSCoV-2

2. Một số cây thuốc hỗ trợ chống lại COVID-19

Piper nigrum L. (Tiêu đen). Loài này chứa hơn 600 các hợp chất thuộc nhiều nhóm hoạt chất khác nhau như lignan, alkaloid, terpen…với nhiều hoạt tính sinh học khác nhau: chống virus, kháng khuẩn, chống oxy hoá, kháng u, tăng cường miễn dịch…Tiêu đen đã được chứng minh có khả năng chống lại virus gây ra nhiễm trùng đường hô hấp. Piperine và 10 piperamide có tiềm năng chống lại Covid 19 [1]. Cấu trúc của những phytochemical kháng virus có nguồn gốc từ Piper Nigrum thể hiện ở hình bên dưới.

Hình 2. Cấu trúc các hợp chất có khả năng kháng virus SARS-CoV-2 chiết từ Piper nigrum

Ocimum sanctum (Holy Basil, Tulsi). Nhiều nghiên cứu in vitro và in vivo cho thấy dược liệu này có khả năng kháng khuẩn, điều trị đái tháo đường, chống ung thư, chống virus, chống viêm, bảo vệ tim mạch, tăng cường hệ thống miễn dịch… Về vai trò của Ocimum sanctum trong việc kiểm soát Covid 19, Tulsi đã được sử dụng để giảm đau, chữa tiêu chảy, ho và sốt, là những triệu chứng phổ biến liên quan đến Covid 19 [2]. Có bằng chứng khoa học cho rằng đặc tính kháng virus của Tulsi chống lại cả virus herpes (HSV), virus viêm gan, adenovirus. Apigenin và acid ursolic là thành phần chính của loài này, có tác dụng kháng virus. Tulsi có tầm quan trọng và vai trò đáng kể trong việc thúc đẩy hệ thống miễn dịch, hỗ trợ cơ thể người chống lại các tác nhân gây bệnh bên ngoài xâm nhập vào cơ thể. Đây là một trong những cơ chế của Tulsi trong việc hỗ trợ điều trị Covid-19. Ngoài ra, Tulsi còn chống lại virus SARS-CoV2 theo cơ chế ức chế sự nhân lên của virus này bằng cách ngăn chặn ACE II.

Cinchona officinalis (Cinchona, Quinine): vỏ Canhkina rất giàu alkaloid, thành phần chính là Quinine được biết đến với đặc tính chống sốt rét. Ngoài ra, hợp chất này còn có khả năng chống ký sinh trùng, chống loạn nhịp tim, chống co thắt, hỗ trợ tiêu hoá. Quinine đã được sử dụng để điều trị HIV, sau đó được dùng để chống lại SARS-CoV-1 [3]- có cấu trúc tương tự với SARS-CoV-2. Chloroquine có vai trò trong việc nâng cao độ pH lysosome của tế bào chủ, do đó can thiệp vào chiến lược acid hoá của lysosome virus. Hàng trăm đối tượng bệnh nhân nhiễm SARS-CoV2 được điều trị bằng chloroquine cho hiệu quả vượt trội hơn trong việc rút ngắn quá trình bệnh, cải thiện hình ảnh phổi, ít tác dụng phụ, nâng cao tỷ lệ điều trị thành công, giảm tỷ lệ tử vong. [4]

Syzygium aromaticum (Clove): Đinh hương là một trong những loại gia vị quý được sủ dụng như chất bảo quản thực phẩm. Loài này giàu carbohydrat, protein, vitamin, thiamin, riboflavin, folate, niacin, chất xơ ăn kiêng và khoáng chất. Ngoài ra, nó cũng là nguồn cung cấp các polyphenol như eugenol, thymol, eugenil acetat, acid gallic, beta cariophyllene, các chất này có tiềm năng lớn trong ngành mỹ phẩm, dược phẩm, thực phẩm và nông nghiệp. Đinh hương có hoạt tính kháng virus tốt, chống lại virus herpes do chứa eugeniin trong dịch chiết. Eugeniin có khả năng kháng virus bằng cách ức chế ADN của virus enzyme polymerase và sau đó ngăn cản sự tổng hợp ADN [5].

Hình 3. Một số dược liệu có khả năng chống lại COVID-19

(a)Elderberry, Sambucussnigra (b) Garlic, Allium sativum (c) Ginger, Zingiber officinalis (d) Giloy, Tinosporacordiifolia (e) Tulsi, Ocimum sanctum (f) Betalvive, Piper betal (g) Margosa, Azadirachtin indica (h) Turmetic, Curumadomestica (i) Clove, Syzgiumaromaticum (j) Black paper, Piper nigrum (k) Ginseng, Planaxquiquefolius (l) Black cumin, Black cumin L. (m) Licorice astragalus, Astragalus glycyphyllos (n) Aswagandha, Withaniasomnifera (o) Cinchona (Cinchona officinalis).

ThS Nguyễn Khánh Thuỳ Linh

Lược dịch từ:

Srivastava AK, Chaurasia JP, Khan R, Dhand C, Verma S (2020) Role of Medicinal plants of Traditional Use in Recuperating Devastating
COVID-19 Situation. Med Aromat Plants (Los Angeles) 9: 359. doi: 10.35248/2167-0412.20.9.359

Tài liệu tham khảo khác:

1. Mair CE, Liu R, Atanasov AG, Schmidtke M, Dirsch VM, Rollinger JM. Antiviral and anti-proliferative in-vitro activities of piperamides from black pepper. Planta Med. 2016; 82: S1-S381
2. Goothy SSK, Goothy S, Choudhary A, Potey GG, Chakraborty H, Kumar AHS, et al. Ayurveda’s Holistic Lifestyle Approach for the Management of Coronavirus disease (COVID-19): Possible Role of Tulsi. Int J Res Pharm Sci. 2020; 11: 16-18.
3. Keyaerts E, Li S, Vijgen L, Rysman E, Verbeeck J, Van Ranst M. Antiviral activity of chloroquine against human coronavirus OC43 infection in newborn mice. Antimicrob Agents Chemother. 2009; 53: 3416–342.
4. Jiehe Z, HuxiZazhi H. Expert consensus on chloroquine phosphate for the treatment of novel coronavirus pneumonia, Chinese J. Tuberculosis and Respiratory Diseases. 2020; 43: 185-188.
5. Wang L, Huang Y, Yin G, Wang J, Wang P, Chen ZY, et al. Phytother Res. 2020; 34: 1226-1236.