Tác nhân kháng vi sinh vật có nguồn gốc thực vật

 

Thực vật được sử dụng rộng rãi trong nền y học cổ truyền của nhiều nước. Với một số quốc gia châu Á và châu Phi, 80% dân số phụ thuộc vào nền y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe ban đầu. Hiện nay, hơn 100 quốc gia có các quy định về thuốc thảo dược. Ở một số cộng đồng, thực vật là nguồn duy nhất có sẵn để điều trị các bệnh nhiễm trùng. Trong một tổng quan gần đây, Cowan và cộng sự đã liệt kê hơn 100 loài thực vật có hoạt tính kháng vi sinh vật (bảng 1). Đây là tư liệu hữu ích trong việc nghiên cứu và phát triển các thuốc chống nhiễm trùng có nguồn gốc thiên nhiên.

 

Bảng 1. Các loài thực vật có hoạt tính kháng vi sinh vật

Tên khoa học

Hợp chất

Lớp chất

Hoạt tính

Độc tính tương đốia

Medicago sativa

?

 

Gram (+)

2,3

Pimenta dioica

Eugenol

Tinh dầu

bΔ

2,5

Aloe barbadensis, Aloe vera

Mủ

Hỗn hợp phức tạp

Corynebacterium,

Salmonella,

Streptococcus,

S. aureus

2,7

Malus sylvestris

Phloretin

Dẫn xuất flavonoid

Δ

3,0

Withania somniferum

Withafarin A

Lactone

Gram (+/-), nấm

0,0

Euphorbia tirucalli

?

 

S. aureus

0,0

Aegle marmelos

Tinh dầu

Terpenoid

Nấm

 

Momordica charantia

?

 

Δ

1,0

Berberis vulgaris

Berberine

Alkaloid

Gram (+/-), sinh vật đơn bào

2,0

Ocimum basilicum

Tinh dầu

Terpenoid

Salmonella, gram (+/-)

2,5

Laurus nobilis

Tinh dầu

Terpenoid

Gram (+/-), nấm

0,7

Piper betel

Catechol, eugenol

Tinh dầu

Δ

1,0

Piper nigrum

Piperine

Alkaloid

Nấm, Lactobacillus, Micrococcus,

E. coli, E. faecalis

1,0

Vaccinium spp.

Fructose

Monosaccharide

E. coli

 

Schinus terebinthifolius

Terebinthone

Terpenoid

Δ

1,0

Barosma setulina

Tinh dầu

Terpenoid

Δ

2,0

Arctium lappa

 

Polyacetylene, tannin, terpenoid

Gram (+/-), nấm, virus

2,3

Ranunculus bulbosus

Protoanemonin

Lactone

Δ

2,0

Carum carvi

Coumarin

Gram (+/-), nấm, virus

 

Rhamnus purshiana

Tannin

Polyphenol Anthraquinone

Virus, gram (+/-), nấm

1,0

Anacardium pulsatilla

Salicylic acid

Polyphenol

P. acnes, nấm

 

Ricinus communis

?

 

Δ

0,0

Cinnamomum verum

Tinh dầu

Hợp chất khác

Terpenoid

Tannin

Δ

2,0

Matricaria chamomilla

Anthemic acid

Phenolic acid

M. tuberculosis, S. typhi- murium, S. aureus, giun sán

2,3

 

Coumarin

Virus

 

Larrea tridentata

Nordihydroguai- aretic acid

Lignan

Vi khuẩn da

2,0

Capsicum annuum

Capsaicin

Terpenoid

Gram (+/-)

2,0

Syzygium aromaticum

Eugenol

Terpenoid

Δ

1,7

Erythroxylum coca

Cocaine

Alkaloid

Khuẩn cầu, gram (+/-)

0,5

Agrostemma githago

?

 

Δ

1,0

Tussilago farfara

?

 

Δ

2,0

Coriandrum sativum

?

 

Gram (+/-), nấm

 

Vaccinium spp.

Fructose

Hợp chất khác

Monosaccharide

Gram (+/-)

 

Taraxacum offficinale

?

 

C. albicans, S. cerevisiae

2,7

Anethum graveolens

Tinh dầu

Terpenoid

Gram (+/-)

3,0

Echinaceae angustifolia

?

 

Δ

 

Eucalyptus globulus

Tannin

Polyphenol

Gram (+/-), virus

1,5

 

Terpenoid

   

Vicia faba

Fabatin

Thionin

Gram (+/-)

 

Garcinia hanburyi

 

Resin

Δ

0,5

Allium sativum

Allicin, ajoene

Sulfoxide

Sulfated terpenoid

Δ

 

Panax notoginseng

Saponin

E. coli, Sporothrix schenckii, Staphylococcus, Trichophyton

2,7

Gloriosa superba

Colchicine

Alkaloid

Δ

0,0

Hydrastis canadensis

Berberine, hydrastine

Alkaloid

Gram (+/-), Giardia duodenale, KST mũi khoan

KST sốt rét

2,0

Centella asiatica

Asiatocoside

Terpenoid

M. leprae

1,7

Citrus paradisa

 

Terpenoid

Nấm

 

Camellia sinensis

Catechin

Flavonoid

D, virus, Shigella,

Vibrio, S. mutans

2,0

Peganum harmala

?

 

Gram (+/-), nấm

1,0

Cannabis sativa

β-Resercyclic acid

Acid hữu cơ

Gram (+/-), virus

1,0

Lawsonia inermis

Gallic acid

Phenolic

S. aureus

1,5

Humulus lupulus

Lupulone, humulone

Phenolic acid

Δ

2,3

 

(Hemi)terpenoid

   

Armoracia rusticana

 

Terpenoid

Δ

 

Hyssopus offficinalis

Terpenoid

Virus

 

Rabdosia trichocarpa

Trichorabdal A

Terpene

Helicobacter pylori

 

Lantana camara

?

 

Δ

1,0

Lawsonia

Lawsone

Quinone

M. tuberculosis

Santolina chamae-cyparissus

?

 

Gram (+), Candida

1,0

Millettia thonningii

Alpinumisoflavone

Flavone

Schistosoma

 

Melissa officinalis

Tannin

Polyphenol

Virus

 

Aloysia triphylla

Tinh dầu

Terpenoid

Ascaris

1,5

 

 

?

E. coli, M. tuberculosis,

S. aureus

 

Glycyrrhiza glabra

Glabrol

Phenolic alcohol

S. aureus, M. tuberculosis

2,0

Thevetia peruviana

?

 

Plasmodium

0,0

Myristica fragrans

?

 

Δ

1,5

Calendula offficinalis

?

 

Gram (+/-)

2,7

Prosopis juliflora

?

 

Δ

1,5

Arnica montana

Helanin

Lactone

Δ

2,0

Quercus rubra

Tannin

Polyphenol

   
 

Quercetin

Flavonoid

   

Olea europaea

Hexanal

Aldehyde

Δ

 

Allium cepa

Allicin

Sulfoxide

Gram (+/-), Candida

 

Citrus sinensis

?

Terpenoid

Nấm

 

Mahonia aquifolia

Berberine

Alkaloid

Plasmodium, KST mũi khoan, D

2,0

Tabebuia

Sesquiterpene

Terpenoid

Nấm

1,0

Carica papaya

Mủ

Hỗn hợp terpenoid, acid hữu cơ, alkaloid

Δ

3,0

Anemone pulsatilla

Anemonin

Lactone

Gram (+/-)

0,5

Mentha piperita

Menthol

Terpenoid

Δ

 

Vinca minor

Reserpine

Alkaloid

Δ

1,5

Lophophora williamsii

Mescaline

Alkaloid

Δ

1,5

Euphorbia pulcherrima

?

 

Δ

0,0

Papaver somniferum

Opium

Alkaloid và hợp chất khác

Δ

0,5

Solanum tuberosum

?

 

Gram (+/-), nấm

2,0

Polygonum aviculare

?

 

Δ

2,0

Petalostemum

Petalostemumol

Flavonol

Gram (+/-), nấm

 

Cinchona sp.

Quinine

Alkaloid

Plasmodium spp.

 

Rauvolfia serpentina

Reserpine

Alkaloid

Δ

1,0

Rosmarinus officinalis

Tinh dầu

Terpenoid

D

2,3

Onobrychis viciifolia

Tannin

Polyphenol

Vi khuẩn dạ cỏ

 

Sassafras albidum

?

 

Giun sán

2,0

Satureja montana

Carvacrol

Terpenoid

Δ

2,0

Cassia angustifolia

Rhein

Anthraquinone

S. aureus

2,0

Hydrangea arborescens

?

 

Δ

2,3

Rivea corymbosa

?

 

Δ

1,0

Hypericum perforatum

Hypericin, hợp chất khác

Anthraquinone

Δ

1,7

Acorus calamus

?

 

Vi khuẩn đường ruột

0,7

Tanacetum vulgare

Tinh dầu

Terpenoid

Giun sán, gram (+/-)

 

Artemisia dracunculus

Caffeic acid, tannin

Terpenoid

Virus, giun sán

2,5

Thymus vulgaris

Caffeic acid

Terpenoid

Virus, gram (+/-), nấm

 
 

Thymol

Phenolic alcohol

   
 

Tannin

Polyphenol

   

Podocarpus nagi

Totarol

Flavonol

P. acnes, gram (+/-)

 
 

Nagilactone

Lactone

Nấm

 

Jatropha gossyphiifolia

?

 

Δ

0,0

Curcuma longa

Curcumin

Terpenoid

Gram (+/-), sinh vật đơn bào

 
 

Turmeric oil

     

Valeriana offficinalis

Tinh dầu

Terpenoid

Δ

2,7

Salix alba

Salicin

Phenolic glucoside

   
 

Tannin

Polyphenols

   
 

Tinh dầu

Terpenoid

   

Gaultheria procumbens

Tannin

Polyphenol

Δ

1,0

Galium odoratum

Coumarin

Virus

3,0

Achillea millefolium

?

 

Virus, giun sán

2,3

Rumex crispus

?

 

E. coli, Salmonella, Staphylococcus

1,0

a 0: rất an toàn; 3: rất độc.

b Nhiều loại vi sinh vật (vi khuẩn, nấm, sinh vật đơn bào)

                                                                                                                                             

                                                                                                                                      Lược dịch

                                                                                                                                   Hồ Việt Đức

Tài liệu tham khảo:

Cowan, M.M. (1999), Plant products as antimicrobial agents, Clinical Microbiology Reviews, 12(4), 564-82.

 

Xem thêm:

Trả lời